''BAŚKA'' - KASZUBSKA GRA W KARTY
''BAŚKA'' (kasz. ''BASZKA'') - jest to, tradycyjna kaszubska gra karciana, która jest znana w całej Polsce, a dużą popularnością cieszy się szczególnie w Pomorzu, Wielkopolsce, na Śląsku. W ''BAŚKĘ'' gra się na pieniądze i na sportowo /na punkty/. Na Kaszubach i Pomorzu ''Baśka'' jest najpopularniejszą grą karcianą.
'''BAŚKĘ'', zaliczamy do dyscyplin sportowych, ponieważ jak mówi sama definicja sportu: '' Sport - to systematycznie uprawiana gra, w której występuje pierwiastek współzawodnictwa i dążenie do uzyskania jak najlepszych wyników. Każda forma aktywności (fizycznej i umysłowej) podejmowana w celu rywalizacji - zbiorowej lub indywidualnej, w różnych grach i dyscyplinach, musi być zaliczona do dziedziny sportu''.
Tak naprawdę nikt nie jest w stanie określić od kiedy na Kaszubach gra się w ''BAŚKĘ" i kto stworzył podstawy gry w ''BAŚKĘ" Można przypuszczać, że ''BAŚKA" powstała na początku XIX wieku. Nie zaprzeczalnym faktem jest, że grali w nią ojcowie, dziadkowie i pradziadkowie dzisiejszych Kaszubów. Można jednak wysnuć prawdopodobną teorię, że gra karciana ''BAŚKA'', wywodzi sie od gry karcianej ''LISA'' (kasz. LËSA), który szczególnie popularny jest na północy Kaszub. ''LIS'' ma podobne zasady jak ''BAŚKA'', występują podobne rodzaje gry: ''GRAN'', ''ZOLO'', ''GRAN - DOUX", ''ZOLO - DOUX''. W ''LISIE'', występują także podział na ''STARYCH'' i ''MŁODYCH'' oraz czterokrotna wartość kontrowani gry: ''KONTRA'', ''RE-KONTRA'', ''BOK'', ''HIRSZ''. Przy równej liczbie punktów występuje ''BOK''.
''BAŚKA'' na początku swojego powstania miała podobnie ułożoną hierarchię trumfów. A więc dama - najstarsza a król - najsłabszy. ''LIS" jest grą dość długą, gdzie pojedyncze rozdania przebiegają bardzo długo. Dochodzi do tego też duża liczba kart, gdzie gracz ma w reku - 12 sztuk. Można przypuszczać, że pod wpływem przypadku lub pewnych przemyśleń, czy też chęci przyspieszenia gry, z ''LISA'' wyodrębniła się ''BAŚKA''.
Na początku w ,,BAŚKĘ'' grano 20 kartami, gdzie talia składała się: As-ów, 10-tek, królów, dam i waletów w czterech kolorach: serce, karo, pik, trefl.. Najstarszymi kartami były damy i stąd można przypuszczać, że nazwa gry pochodzi od najsilniejszych kart, którymi były damy lub też nazwa pochodzi od imienia damy (Basia), która grała z panami jako jedna z pierwszych niewiast. Podział na trumfy wyglądał następująco damy, walety, As ,10 , król - najsłabszy trumf. Natomiast pozostałe karty były 'FELAMI'', a więc As-y i 10-siątki, oraz króle . Z czasem ''BAŚKA'', jak każda gra się rozwijała i modyfikowała swoje zasady. Zmieniało się starszeństwo kart, gdzie jeszcze na początku XX w. grano z porządkiem, w którym 10 i A były ''FELAMI'', a najstarszą kartą była D; potem przyjęła się ''BAŚKA'' z najstarszą 10 , a po 20 latach doszedł As . W tym też czasie odrzucono króle i mamy dzisiejszy układ 16 kart w talii do ''BAŚKI''. Ciekawy też był dawniej podział na strony ''STARZY'' - ''MŁODZI'', który często nie jest znany podczas licytacji, toteż gracze muszą pamiętać kto i w jakiej kolejności kontrował. Dawniej zakaz ten był rozciągnięty na ''STARYCH'' w ogóle. Chodzi o to, że ''CICHA'' nie mogła zgłosić wesela, dopiero wtedy, gdy dostała już kontrę. Można nadmienić, że pojęcie „Grana" pochodzi zapewne od znanego np. w ''SKACIE'', ''GRANDA", ale utarło się w ''BAŚCE'' używać właśnie określenia „GRAN".
W ''BAŚKE" grają cztery trzy lub dwie osoby. Jednak optymalna liczba zawodników to cztery osoby. Fenomen i popularność ''BAŚKI" polega na tym, że jest to gra jest szybka i bardzo emocjonująca. Jedna runda nie trwa zwykle dłużej niż minutę. Talia do gry w ''BAŚKĘ", składa się z szesnastu kart i każdy z graczy otrzymuje ich tylko cztery. Rozdanie składa się z dwóch faz: licytacji (rajcowania) i rozgrywki. W wyniku licytacji ustalany jest rodzaj gry i strony - podział na ''STARYCH'', (lub pojedynczego ''STAREGO'') i przeciwnych im ''MŁODYCH'', czasem ujawniany dopiero w trakcie rozgrywki. Rozgrywka i rozliczenie gry uzależnione są od rodzaju gry: ''ZWYKŁA'', ''WESELE'', ''CICHA'', ''GRAN'', ''ZOLA'', ''GRAN - DOUX'', ''ZOLO- DOUX'', ''BAŚKI''.
Podczas grania w ''BAŚKĘ" gracze nie skrywają emocji, gracze okazują swoje emocje w pozytywnym tego słowa znaczeniu, ponieważ podczas kontrowania i przy udanej zagrze - często towarzyszą okrzyki radości i uderzenia pięścią w stół, które jest formą uwolnienia emocji, które gromadzą się w zawodnikach podczas licytacji /rajcowania/. Grając w ''BAŚKĘ'', gracze osiągają niesamowite tempo zagrań, ponieważ już pierwsza zagrywka może decydować o wyniku rozdania.
Rozliczenia w "BAŚKĘ" odbywają się pieniędzmi. Jeżeli gramy sportową ''BAŚKĘ", to rozliczenie następuje na specjalnych protokołach W wyjątkowych wypadkach można rozliczać się za pomocą żetonów. Wygrywają gracze lub gracz, którym uda się uzyskać łącznie 53 punkty w przypadku ''STARYCH'' lub 52 punkty w przypadku ''MŁODYCH''. Poza tym, podczas gry padają najprzeróżniejsze odzywki i terminy: ''TRUMFY'', ''FELE'', ''BOKI'', ''DOUX', ''WESELA'', ''ZOLA, ''GRANY'', ''KONTRY'' i ''REKONTRY'', których znaczenie pojąć mogą jedynie grający. Nikt, kto nie miał nic wspólnego z kaszubską ''BASKĄ", nie zrozumie o co w tym wszystkim chodzi. Emocje są jednak bardzo duże, bo przy rozliczeniu danej gry uwzględnia się wszystkie zgłoszone i uznane odzywki, a łączne podwyższenie stawki na wylicytowany kontrakt (grę), może wynieść nawet 6400 proc. stawki podstawowej!
W latach 50 - 60 tych XX wieku, ''BAŚKA'' bardzo popularna stała się wśród osób dojeżdżających do pracy autobusami i pociągami. Ludzie grali, żeby szybciej zleciał im czas do pracy.
Ciekawostki:
- nikt nie jest w stanie określić od ilu już lat ta gra istnieje, ani jakie są jej początki, wiadomo natomiast, że jej kolebką są Kaszuby)
- W latach 60-tych XX wieku, stawkę pieniężną 50 gr. za ''ZOLO'' określano ''stawką kolejarską''.
Samą grę karcianą - ''BAŚKĘ'' z całą pewnością możemy zaliczyć do krajobrazu kultury ludowej Kaszub. Jest to element kultury kaszubskie, kultywowany do niedawna w każdym domu, a obecnie wskrzeszany, aby na powrót zagościł z tą samą intensywnością na Pomorzu.
W ''BAŚKĘ'' gra się podczas spotkań towarzyskich, na weselach czy też spotkaniach rodzinnych. Dawniej często grano w ''BAŚKĘ" w ''banie'' (z kasz.: w pociągu), autobusie - jadąc do pracy. ''BAŚKA'' jest ulubioną grą rybaków i marynarzy, kierowców, którzy w wolnych chwilach od pracy, spędzają czas przy ''BAŚCE". ''BAŚKA" dla Kaszubów dawniej jak i teraz stanowi formę spotkań towarzyskich, które były formą rozrywki i relaksu od trudów dnia codziennego, a także przyczyniały się do integracji mieszkańców Kaszub. Najczęściej grano w ''BAŚKĘ" jesienią i zimą, kiedy było mniej pracy a wieczory były długie.
''BAŚKA'', jest bardzo popularna na Kaszubach. W czasach, gdy do kaszubskich domów nie wkroczyła jeszcze telewizja, ''BAŚKA'' była dla dorosłych rozrywką na chrzcinach, przyjęciach komunijnych i weselach. ''BAŚKA'' jest na tyle ekscytującą grą, że potrafi zając grające w nie osoby na długie godziny . Obecnie zapomniana, jednak pomału ożywa dawną barwą i gwarem podczas turniejów organizowanych w różnych rejonach Kaszub.
